Έχουμε το θεμελιώδες δικαίωμα και το ηθικό καθήκον να αντισταθούμε στην προγραμματιζόμενη επέκταση του αεροδρομίου της Πάρου

Έχουμε το θεμελιώδες δικαίωμα και το ηθικό καθήκον να αντισταθούμε στην προγραμματιζόμενη επέκταση του αεροδρομίου της Πάρου και να ζητήσουμε μια βιώσιμη αναδιαμόρφωση του έργου.

Αρκετές μεμονωμένες αντιδράσεις κατά της αντίθεσής μας στην επέκταση του αεροδρομίου της Πάρου, τουλάχιστον αμφισβητούν, αν δεν αρνούνται, το δικαίωμά μας να ενεργούμε ενάντια σε ένα προγραμματισμό υποδομών που αποφασίζεται από τις αρχές υπό μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση.

Ορισμένα μεμονωμένα σχόλια προχωρούν στην παρουσίαση της δράσης μας ως έκφρασης ενός ιδιαίτερου, εγωιστικού συμφέροντος που αντιβαίνει στο κοινό καλό.

Έχουμε επίσης παρατηρήσει αρκετές εκφοβιστικές αντιδράσεις, που μας εξοστρακίζουν ως “μη φίλους της Πάρου”, προειδοποιώντας μερικούς από εμάς για “πιθανά αντίποινα” – και πολλά άλλα.

Όλα αυτά είναι δυστυχώς άστοχα και μας υποχρεώνουν να ενημερώσουμε δεόντως για τη δράση μας.

Και αυτό για τους ακόλουθους λόγους:

Όταν οι αρχές – ή οι ιδιώτες που αναλαμβάνουν την ανάπτυξη – αποφασίζουν να εκτελέσουν ορισμένα δημόσια ή ιδιωτικά έργα με επιπτώσεις στο περιβάλλον , δεσμεύονται από το νόμο να προβούν σε ενδελεχή αξιολόγηση των επιπτώσεων των έργων τους στο περιβάλλον.

Έχουν επίσης τη νομική υποχρέωση να ενημερώνουν με πλήρη διαφάνεια το ενδιαφερόμενο κοινό για:

• τις λεπτομέρειες και τους στόχους του έργου τους,
• ποιες ήταν οι εναλλακτικές λύσεις και γιατί δεν εξετάστηκαν οι εναλλακτικές αυτές λύσεις,
• ποιες θα είναι οι πιθανές επιπτώσεις του έργου στο περιβάλλον (γενικά και στη γειτονική περιοχή)

και να οργανώσουν έναν ανοιχτό διάλογο με αυτό το “ενδιαφερόμενο κοινό” επί του θέματος.

Έχουν την «υποχρέωση να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή» στο πλαίσιο αυτού του διαλόγου, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής ενώσεων, οργανώσεων και ομάδων, ιδίως μη κυβερνητικών οργανώσεων που προωθούν την προστασία του περιβάλλοντος.

Τι σημαίνει “ενδιαφερόμενο κοινό“; Ορίζεται ως το «κοινό που επηρεάζεται ή ενδέχεται να επηρεαστεί ή να έχει ενδιαφέρον στη λήψη των περιβαλλοντικών αποφάσεων»: ως εκ τούτου αφορά εξίσου τόσο τους κατοίκους που ζουν στην Πάρο όσο και τους ημι-μόνιμους κατοίκους ή όσους έχουν δεύτερες κατοικίες στην Πάρο, αλλά και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που προωθούν την προστασία του περιβάλλοντος κλπ.

Αυτό σημαίνει ότι ο διάλογος για το έργο δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στους μόνιμους κατοίκους, παρέχοντας μόνο σε αυτούς δικαιώματα λόγω της ιδιότητάς τους αυτής και θυσιάζοντας το συμφέρον των ημι-μονίμων κατοίκων υπέρ των συμφερόντων των μονίμων. Το ισχύον δίκαιο εξασφαλίζει την αρχή ότι η ελευθερία ενός ατόμου φθάνει μέχρις εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία ενός άλλου ανθρώπου,ανεξάρτητα από το νομικό ή διοικητικό του καθεστώς.

Το σκεπτικό πίσω από αυτές τις υποχρεώσεις είναι ότι όταν πρόκειται για τη χορήγηση άδειας – ή την άρνησή της – αυτό θα γίνει μετά από προσεκτική εξέταση των επιπτώσεών της στο περιβάλλον, οι οποίες πρέπει να ελαχιστοποιηθούν με τον κατάλληλο σχεδιασμό των έργων και τις προγραμματισμένες επιχειρησιακές λεπτομέρειες, λαμβάνοντας υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερο το συμφέρον του κοινού και τις περιβαλλοντικές ανάγκες. Εάν, αφού σταθμιστούν τα ιδιαίτερα συμφέροντα (τόσο των φορέων υλοποίησης όσο και των αντιπάλων του) έναντι του γενικού, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις θεωρηθούν αποδεκτές ως i) μη ενέχουσες παρανομία ii) συμβατές με εθνικές και ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές δεσμεύσεις iii) μετριάζουσες ικανοποιητικά τους κινδύνους ζημίας και, ως εκ τούτου, δεν επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον (με την ευρεία του έννοια), τότε χορηγείται η άδεια.

Οι ίδιες νομικές διατάξεις προβλέπουν ότι τα άτομα που θεωρούν ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτούς τους νόμους δεν τηρούνται έχουν δυνατότητα προσφυγής. Προβλέπουν ειδικότερα ότι, σε περίπτωση αποδοχής των προσφυγών, οι άδειες που εκδόθηκαν ακυρώνονται, με συνέπεια οι φορείς υλοποίησης των έργων να πρέπει να αντιμετωπίσουν τις αντιρρήσεις των προσφευγόντων με ένα αναδιατυπωμένο σχέδιο, να υποβάλουν εκ νέου τροποποιημένη αίτηση άδειας – ή να εγκαταλείψουν το έργο.

Ο στόχος αυτών των θεμελιωδών κανόνων και δικαιωμάτων είναι προφανής: η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής –με προηγούμενη εξασφάλιση επαρκούς δημόσιας αποδοχής των προς έγκριση έργων- και αποφυγή πιθανής (κοινωνικής) αμφισβήτησης ή αδιαφορίας των πολιτών για τη διαχείριση των δημοσίων πόρων.

Τα δικαιώματα αυτά δημιουργούν επίσης την ευθύνη των ενδιαφερόμενων πολιτών να αποφαίνονται οι ίδιοι επί του εάν το σχέδιο είναι αναγκαίο, απλώς ευλόγως παραδεκτό ή απαράδεκτο – και στην τελευταία αυτή περίπτωση, να ενημερώνουν τους ενδιαφερόμενους φορείς και τις αρχές – οι οποίες μπορεί καλόπιστα να μην έχουν προβλέψει τους λόγους αυτής της αντίθεσης. Με άλλους όρους, όταν έχει κανείς το δικαίωμα να ασκεί κριτική και να αντιτίθεται, έχει και καθήκον να το πράξει. Και αν δεν το πράξει, γίνεται… συνένοχος στο «έγκλημα», και δεν μπορεί να παραπονεθεί γι ‘αυτό αργότερα.

Επίσης, δεν επιτρέπεται να καταστρατηγούνται αυτές οι αρχές: αν ένα έργο είναι μέρος ενός μεγαλύτερου, όπως η “μετατροπή της Πάρου σε διαμετακομιστικό κόμβο για το Νότιο Αιγαίο», το μεγαλύτερο αυτό έργο πρέπει να αξιολογηθεί ολιστικά και όχι αποσπασματικά ως προς τα μεμονωμένα συστατικά του, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των προβλεπομένων επιπτώσεών του. Υπάρχουν πολλά προηγούμενα στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης -τη μόνη πηγή αυθεντικής ερμηνείας του δικαίου της ΕΕ- που απαγορεύουν τον κατακερματισμό.

Και προφανώς οι στόχοι του έργου θα πρέπει να παρουσιάζονται ως έχουν και όχι  παραπλανητικά: η επέκταση του αεροδρομίου της Πάρου υποβλήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο Πάρου ως απαραίτητο για την εξυπηρέτηση «αναγκών  ασφάλειας», ώστε «να επιτραπεί η προσγείωση των B737».  Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανακοίνωσε δημοσίως ότι «οι απαραίτητες διαδικασίες θα διασφαλίσουν ότι η Πάρος θα γίνει κόμβος για τους διεθνείς ταξιδιώτες».   Aκούστηκε ότι το νέο αεροδρόμιο προορίζεται να δέχεται «λιγότερα αεροπλάνα με περισσότερους ανθρώπους» (αντικαθιστώντας πολλά αεροπλάνα με λιγότερους επιβάτες) και να «βελτιώσει την εμπειρία των επισκεπτών».  Ποιόν να πιστέψει κανείς;

Τι έγινε με την προβλεπόμενη επέκταση του αεροδρομίου της Πάρου;

Μεταξύ πολλών άλλων, τα ακόλουθα ζητήματα παραμελήθηκαν. Δεν οργανώθηκε διάλογος με το ενδιαφερόμενο κοινό, δεν παρασχέθηκαν καθόλου πληροφορίες στο ενδιαφερόμενο κοινό κατά τη διαδικασία έγκρισης. Οι λεπτομέρειες του έργου δεν ήταν διαθέσιμες, αλλά περιγράφηκαν συνοπτικά στα έγγραφα αίτησης για την έκδοση της άδειας. Δεν εξετάστηκαν εναλλακτικές λύσεις. Δεν προηγήθηκε η αρχική διερευνητική φάση της μελέτης περιβαλλοντικών  επιπτώσεων («ΜΠΕ») όπως προβλέπεται από τις κοινοτικές διαδικασίες, ώστε να γίνουν επαφές μεταξύ των αρχών, του κοινού και του προγραμματιστή πριν από την έναρξη της εκτίμησης επιπτώσεων. Η ΜΠΕ συντάχθηκε επιπόλαια, υποτιμώντας (σκόπιμα;) τις εναλλακτικές δυνατότητες, παραλείποντας να αντιμετωπίσει πολυάριθμες πιθανές επιπτώσεις (ιδίως  τις εκπομπές άνθρακα που προκαλούνται, ενώ αυτές θα πρέπει να μειωθούν ως γνωστόν δραστικά), δεν έγινε κατάλληλη αξιολόγηση  , όπως απαιτείται, για τις παρακείμενες ζώνες Natura 2000  – και τέλος, δεν εξετάστηκε η   φέρουσα ικανότητα  της Πάρου και της Αντιπάρου ενόψει της αναμενόμενης αύξησης της τουριστικής κίνησης. Το ενδιαφερόμενο κοινό δεν είχε καμία δυνατότητα να συμμετάσχει αποτελεσματικά στη λήψη των περιβαλλοντικών αποφάσεων.

Ο διατάκτης, δηλαδή το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής,παρά τις θεμελιώδεις αυτές παραλείψεις, θεώρησε ωστόσο την ΜΠΕ πλήρη και επαρκή και δεν απασχολήθηκε με την παραλειφθείσα δημοσιότητα και διάλογο.

Επιπλέον, το Ελληνικό Δημόσιο πέτυχε πρόσβαση στο «Πρόγραμμα Υποδομών Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης»της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (υπό ελληνική διαχείριση) ύψους 4.344 δισεκατομμυρίων ευρώ με τους εξής στόχους:

• Στήριξη της στροφής προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς.
• Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων.
• Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων.
• Προώθηση βιώσιμων μεταφορών και άρση των σημείων συμφόρησης σε βασικές υποδομές δικτύου.
• (…) εφαρμογή σημαντικών περιβαλλοντικών έργων και συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό κεκτημένο κυρίως στους τομείς των στερεών αποβλήτων, των υδάτων και των λυμάτων και της βιοποικιλότητας.
• (…) αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της πρόληψης και διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας.
• (…) εστιασμένες δράσεις για τη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος, ιδίως της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θορύβου.

Εν ολίγοις, οι επιδοτήσεις προορίζονταν για περισσότερη … βιωσιμότητα (κλίμα, αέρα, νερό, απόβλητα, μεταφορές). Οι ελληνικές αρχές προσπάθησαν να πείσουν τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συμπεριλάβει το έργο στις “εστιασμένες δράσεις σε αεροδρόμια (…)” ως επενδύσεις ασφαλείας επιλέξιμες για επιδοτήσεις. Τα κονδύλια όμως αυτά σίγουρα δεν προορίζονταν να επιδοτήσουν τους διεθνείς ταξιδιώτες ή τους επενδυτές στον τομέα του τουρισμού, αλλά τις ανάγκες των Ευρωπαίων πολιτών για βιώσιμο μετασχηματισμό των βασικών υποδομών τους.

Με τα κονδύλια στη διάθεσή του (που πιθανότατα δεν δαπανήθηκαν όλα), φαίνεται ότι το ελληνικό δημόσιο δεν αντιστάθηκε στη χρήση αυτού του «μάννα» χρηματοδότησης της ΕΚ για την επέκταση του αεροδρομίου της Πάρου, αν και η συνιστώσα της «ασφάλειας» αποτελεί – το πολύ – μόνο ένα μέρος του συνολικού προϋπολογισμού των 40 εκατ. ευρώ –ενώ το μεγαλύτερο μέρος του θα χρησιμοποιηθεί για την αύξηση τόσο της χωρητικότητας του αεροδρομίου όσο και του επιτρεπόμενου μεγέθους αεροσκαφών, για την επίτευξη “εμπειρίας επιβατών υψηλών προδιαγραφών” (αδασμολόγητες εμπορικές ζώνες, ζώνες F&B) – ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, στις εκπομπές άνθρακα, στην ποιότητα του αέρα, στα απόβλητα και στα ύδατα του νησιού …

Τώρα, οι επιδοτήσεις από το πρόγραμμα αυτό (που έχουν προγραμματιστεί για την περίοδο 2014-2020) πρέπει να δεσμευθούν και να αντληθούν πριν από το τέλος του 2023. Ως εκ τούτου, η υλοποίηση του Έργου Επέκτασης – που ενδέχεται να διαρκέσει 2 χρόνια – πρέπει να ξεκινήσει αρκετά σύντομα.

Αντί λοιπόν να επιβαρυνθεί η έναρξη των εργασιών επέκτασης με χρονοβόρο διάλογο με το ενδιαφερόμενο κοινό,

θεωρήθηκε αρκετό να πεισθούν οι τοπικές αρχές του νησιού ότι «η επένδυση είναι απαραίτητη για τον πληθυσμό του και το μέλλον του» και «θα είναι απαραίτητη για να διατηρήσει η Πάρος το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα» χωρίς καμία αξιόπιστη ανάλυση… και βάζοντας στοίχημα ότι αυτό θα είναι αρκετό για να προχωρήσει το έργο.

Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα;

Υποστηρίζουμε ότι ένα σχέδιο επέκτασης αεροδρομίου που δεν λαμβάνει υπόψη του το περιβάλλον, απειλώντας στην πραγματικότητα την επιβίωση της Πάρου, μέσω μιας επίπλαστης διαδικασίας αδειοδότησης που παραβιάζει θεμελιώδεις νομικές υποχρεώσεις, με στόχο την κατάχρηση επιδοτήσεων που προορίζονται για περιβαλλοντικούς (και όχι τουριστικούς) σκοπούς …είναι ένα έργο σε πλήρη ασυμφωνία προς τους κανόνες επιδότησης και τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η Ελλάδα για το πάγωμα (αν όχι τη μείωση ) των εκπομπών που εκπέμπονται από τις αεροπορικές μεταφορές, ενώ πολλοί αφελώς πιστεύουν αδικαιολόγητα ότι το σχέδιο επέκτασης είναι απαραίτητο για το μέλλον τους.

Μπορούμε πραγματικά να παραμένουμε απαθείς θεατές;

Να μην χρησιμοποιήσουμε τα νόμιμα δικαιώματά μας αφού στερηθήκαμε τα θεμελιώδη;

Να δεχθούμε την κατάχρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ;

Να δεχθούμε ότι οι Ελληνικές Αρχές, παρά τις δημόσιες δηλώσεις του Πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη για έναν πιο βιώσιμο τουρισμό για την Ελλάδα, διατηρούν και προωθούν ένα μοντέλο μαζικού τουρισμού που βλάπτει το περιβάλλον και είναι αντιπαραγωγικό για τη βιωσιμότητα της Ελλάδας;

Είμαστε πεπεισμένοι ότι είναι ηθικό καθήκον μας να ορθώσουμε το ανάστημά μας και να χρησιμοποιήσουμε όλα τα νομικά μέσα για να σταματήσουμε αυτόν τον τραγικό ελιγμό. Η δράση μας είναι απαραίτητη, υπεύθυνη, λογική και μη δυσανάλογη.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αναλάβαμε δράση και καλούμε όλους τους υπεύθυνους να ακολουθήσουν. Τώρα. Υπερασπιστείτε τον σωστό σκοπό!

Υ.Γ.: Ακούμε ότι ο Δήμος Πάρου είναι σήμερα πολύ αναστατωμένος από τους κατασκευαστές αιολικών πάρκων που τώρα υποβάλλουν σχέδιό τους για το νησί – διακριτικά κατακερματισμένο σε μικρότερα υπο-έργα (σε συνδυασμό με φωτοβολταϊκά), τα οποία σχεδόν διέφυγαν από τον έλεγχο του Δήμου, χωρίς τη δέουσα ενημέρωση.

Δεν είναι αντιφατικό να υπάρχουν διαμαρτυρίες για μια τέτοια παράλειψη διαβούλευσης για τις ανεμογεννήτριες και να υπάρχει ανοχή για την επέκταση του αεροδρομίου, σε συνδυασμό μάλιστα με την επέκταση του λιμανιού του Πίσω Λιβαδιού;

Αντιστεκόμαστε σθεναρά σε ένα τέτοιο κατακερματισμό και έλλειψη διαφάνειας σε όλες τις περιπτώσεις, καθώς εξυπηρετεί την καταστρατήγηση της αποτελεσματικής δημόσιας διαβούλευσης!